درباره اهمیت وفاداری به وطن

"وفاداری هنگامی در اوج کارآمدی‌اش است که سخت نامعقول می‌نماید، یعنی هنگامی که وفاداری دال بر دلبستگی عمیقی به سازمانی است که انگار چنین دلبستگی‌ای را اقتضا نمی‌کند؛ زیرا بی‌اندازه شبیه آن دیگری است که در دسترس هم هست. اغلب با چنین وفاداری‌های ظاهراً نامعقولی، از باب نمونه، در باشگاه‌ها و تیم‌های فوتبال و احزاب سیاسی روبرو می‌شویم. [...] هر چه این گرایش بیشتر عرض اندام کند، وفاداری لجوجانۀ حزبی، نامعقول‌تر و آشکارا احمقانه‌تر به‌نظر می‌آید. با وجود این، درست در همین هنگام است که وفاداری در اوج سودمندی خود قرار دارد. از سوی دیگر، وفاداری به مملکت چیزی است که ما می‌توانیم در نبود این گرایش نیز داشته باشیم، زیرا مملکت‌ها را معمولاً می‌توان به چشم محصولات کاملاً متمایز نگریست. فقط هنگامی که کشورها در اثر پیشرفت ارتباطات و عزم مدرن‌سازیِ همه‌جانبه شبیه یکدیگر می‌شوند، خطر خروج‌های زودهنگام و زیاده از حد پدید می‌آید؛ نمونه رایج هم عبارت است از "فرار مغزها". در این مقطع، حدی از وفاداری برای ما مفید خواهد بود."

از کتاب خروج، اعتراض و وفاداری، نوشته آلبرت هیرشمن، ترجمه محمد مالجو، انتشارات شیرازه، صفحه 103